Inleiding

Wijzer worden met geld met de cursus Budgetcoach

Met deze proefles krijg je een indruk van de cursus Budgetcoach van het NTI. Je krijgt inzicht in de lesstof. Tijdens het lezen van de lesstof kun je jezelf testen door vragen te beantwoorden.

14        Uitgaven controleren, analyseren, sturen en begroten 

Inleiding
We hebben in de voorgaande hoofdstukken allereerst een begin gemaakt met het bijhouden van de administratie. De administratiemap heeft nu voor u geen geheimen meer; alle basisinformatie bevindt zich in deze map. In de hoofdstukken 3 tot en met 13 hebben we uitgebreid gekeken naar de diverse soorten uitgaven waar we in een gemiddeld huishouden mee te maken hebben. Daarnaast hebben we de inkomensbronnen op een rijtje gezet. Misschien hebt u naar aanleiding van de behandelde stof in voorgaande hoofdstukken al maatregelen genomen om hier en daar op uitgaven te besparen. Dit ziet u direct of op langere termijn terug in verminderde uitgaven. In dit hoofdstuk gaan we de uitgaven nog eens op een rijtje zetten. Ook gaan we een aanzet maken tot het begroten en budgetteren van inkomsten en uitgaven. 

14.1     Totaaloverzicht maken

We hebben nu voldoende inzicht in de inkomsten en uitgaven. We gaan ze nu op een rijtje zetten zodat we kunnen zien of we geld overhouden of tekortkomen. We gaan dus berekenen of we uitkomen met ons inkomen. Om te beginnen gaan we, zoals gezegd, alle uitgaven en inkomsten op een rij zetten. U hebt hiervoor de gegevens nodig uit uw administratiemap die u bij hoofdstuk 2 hebt ingericht en vervolgens hebt bijgehouden. In hoofdstuk 12 zijn uw inkomsten op een rij gezet. Vul nu de volgende tabellen in.
Reken eventuele jaarbedragen om naar maandbedragen. Let op: als u deze tabel vaker wilt gebruiken, raden we u aan eerst kopieën te maken.

Nieuw bij de uitgaven is de post ‘reservering’ bij de uitgaven voor wonen, transport en huishouden. Hier moet u een inschatting maken van de kosten die we niet dagelijks, wekelijks of maandelijks tegenkomen. Het zijn min of meer de ‘onverwachte’ kosten die optreden als bijvoorbeeld de wasmachine het begeeft.

Nu u al een veel beter idee hebt van uw uitgaven en uw kosten, kunt u uw bankafschriften van de laatste jaren eens doorkijken. Omdat u uw uitgaven en inkomsten nog vers in het geheugen hebt liggen dankzij alle voorafgaande oefeningen, vallen afwijkingen ten opzichte van het normale patroon beter op. Misschien hebt u bepaalde vaste maandelijkse uitgaven over het hoofd gezien, zoals een abonnement dat via automatische incasso wordt betaald van uw bankrekening. Automatische incasso is een goed systeem; u hoeft niet meer zelf aan de betaling te denken. Een nadeel is dat het automatisch gebeurt en daarmee dreigt het wat aan ons zichtveld te ontsnappen. Ook eenmalige bedragen, zoals jaarlijkse giften of onverwachte uitgaven, kunt u via deze weg proberen te achterhalen. U kunt hier natuurlijk een vast bedrag voor reserveren zodat wanneer een apparaat het begeeft, u deze gelijk kunt vervangen. In het onderstaande stappenplan kunt u hiervoor een vast bedrag per maand opnemen zodat er een realistisch beeld van inkomsten en uitgaven ontstaat. We noemen in het kort de categorieën waar reserveringen op van toepassing zijn:

• wonen. Maak hier een inschatting van de onderhoudskosten van uw woning. Een schilderbeurt bijvoorbeeld kost eens in de vijf jaar een bepaald bedrag. Neem dit als maandelijkse kostenpost mee.
• transport. Uw auto moet binnenkort worden vervangen. Dit bedrag moet dan wel worden gereserveerd. De kosten van afschrijving, en dus de te plegen reservering per maand, kunt u berekenen door hoofdstuk 6 te raadplegen.
• huishouden. Dit betreft de post huishoudelijke apparatuur. Zaken als een wasmachine en koelkast zullen eens in de zoveel jaar vervangen moeten worden. Neem hiervoor een bedrag per maand op.
• studiekosten. Bij de studiekosten voor de kinderen is al aangetoond dat het verstandig is om zo vroeg mogelijk geld te reserveren voor de studie van de kinderen later.
• grote uitgaven in nabije toekomst. Sommige mensen sparen (of reserveren) voor grote uitgaven in de nabije toekomst, zoals een reis naar de bestemming van uw dromen of het bezoeken van familie in het buitenland.

Stap 1: Inkomen
Vul de tabel in op formulier 16.

Stap 2: Uitgaven voor wonen
Vul de tabel in op formulier 17.

Stap 3: Uitgaven voor zorg
Vul de tabel in op formulier 18.
Reken jaar- of kwartaalbedragen om naar maandbedragen.

Stap 4: Uitgaven voor het huishouden
Vul de tabel in op formulier 19.
Neem bij deze stap de uitgaven mee voor alle gezinsleden, dus ook voor eventuele kinderen. Reken jaar- of kwartaalbedragen om naar maandbedragen. 

Stap 5: Uitgaven voor transport
Vul de tabel in op formulier 20.
Neem bij deze stap de uitgaven mee voor alle gezinsleden. Reken jaar- of kwartaalbedragen om naar maandbedragen. 

Stap 6: Specifieke uitgaven voor kinderen
Vul de tabel in op formulier 21.
Denk bij deze uitgaven aan contributie en uitgaven voor studie. Kosten voor voeding en kleding zijn in stap 2 al meegenomen. Als u ervoor kiest deze uitgaven voor uw kinderen in onderstaande tabel op te nemen, dan kan dat natuurlijk alsnog. Reken jaar- of kwartaalbedragen om naar maandbedragen. 

Stap 7: Recreatie
Vul de tabel in op formulier 22. 

Stap 8: Sparen en/of pensioenopbouw
Vul de tabel in op formulier 23.
Reken ook hier eventuele jaarbedragen om naar maandbedragen! 

14.2     Analyse van de uitgaven en inkomsten

In de voorgaande paragraaf hebben we per categorie een overzicht gemaakt. Dit is ook de basis voor de analyse. We hebben nu een totaaloverzicht van uw inkomens- en uitgavensituatie. Nu gaan we een en ander bij elkaar zetten. We nemen hiervoor de totaalbedragen van iedere stap.
Gebruik hiervoor formulier 24. 

Afhankelijk van uw situatie kan het resultaat van het vergelijken van uw werkelijke inkomsten en uitgaven als volgt zijn:
- U hebt een overschot.
- Uw uitgaven zijn gelijk aan uw inkomen.
- U hebt een tekort: uw uitgaven zijn groter dan uw inkomsten. 
We gaan nu analyseren hoe het kan dat u een overschot of tekort hebt. Wij kunnen hier slechts wat algemene verklaringen geven; u bent inmiddels zelf deskundig genoeg wat uw eigen situatie betreft.

U hebt een overschot
Gefeliciteerd! Uw inkomsten overtreffen uw uitgaven. De oorzaak kan liggen in het feit dat u en uw eventuele partner een goed inkomen hebben. Ook is het mogelijk dat u kritisch bent in uw uitgaven. In het kader van persoonlijke financiële planning hebt u uw zaken op orde. Maar het blijft aan te raden kritisch te blijven op uw uitgaven. Daarnaast kunt u, als u geld overhoudt aan het eind van iedere maand, het overtollige geld op uw betaalrekening doorsluizen naar een spaarrekening.

Uw uitgaven zijn gelijk aan uw inkomen
Voor de meeste mensen zal dit een bekende uitkomst zijn. De meesten van ons zetten ‘de tering naar de nering’ wat inhoudt dat als we meer geld verdienen, we ook bijna automatisch meer uit gaan geven omdat het inkomen dat toelaat. Voorbeelden zijn wat vaker uit eten gaan, een extra vakantie en wat duurdere kleding kopen. Als u daar behoefte aan hebt, kunt u het automatisme van meer geld uitgeven als u meer verdient doorbreken door in uw uitgaven ook een bedrag op te nemen om te sparen. Het spaarbedrag maakt dan automatisch deel uit van uw uitgavenpatroon. Het blijft aan te raden kritisch te blijven op uw uitgaven.

U hebt een tekort
Dit is een duidelijke zaak: hier zijn maatregelen nodig. Dankzij het inzicht dat is ontstaan door het bijhouden van uw administratie is het u waarschijnlijk helder op welke uitgaven u op termijn kunt besparen. 

Als u de besparingstips opvolgt, moet het mogelijk zijn het tekort om te buigen in een structureel overschot. Het analyseren is een belangrijke taak in het proces om grip te krijgen op uw persoonlijke financiële situatie. U wrijft hier namelijk het spreekwoordelijke zout op de wond. Analyseren kan ‘pijn doen’, maar het verduidelijkt ook waar mogelijke oplossingen liggen. 

Daarnaast kunt u naar uzelf als persoon kijken. Sommigen mensen zijn van nature levensgenieters die graag geld uitgeven en sparen niet nodig vinden. Anderen zijn erg voorzichtig en geven het liefst zo weinig mogelijk geld uit. Zij vinden sparen juist belangrijk. Er zijn mensen die zorgvuldig hun carrière en daarmee hun toekomstige inkomen zeker stellen, en anderen houden van afwisseling in hun werk; deze mensen zullen af en toe even geen baan hebben met als gevolg wisselende inkomsten. Uw persoonlijkheid speelt dus ook een rol bij het verwerven van inkomen en het doen van uitgaven. Dat moet natuurlijk ook zo blijven. Het kernpunt van de analyse en doelstelling van persoonlijke financiële planning is inzicht krijgen in uw inkomsten en uitgaven. Vervolgens deze inkomsten en uitgaven zodanig sturen zodat de uitgaven in ieder geval overeenkomen met de inkomsten. Tekorten geven een vervelend gevoel: we lopen achter de feiten aan en de autonomie over onze uitgaven zijn we in het geval van tekorten kwijt. We gaan, om het uiteindelijke doel: grip of financiën te krijgen, over op de volgende stap: begroten.

14.3     De begroting

Begroten doen we met een begroting. Een begroting is een toekomstig overzicht van al uw inkomsten en uitgaven. Het laat zien hoe u in de toekomst uw inkomen denkt te besteden. Om een begroting te kunnen maken, is inzicht in uw inkomstenen uitgavenpatroon onmisbaar. Dit vormt namelijk de basis voor de begroting. Een begroting is altijd uniek: ieder huishouden maakt immers andere keuzen op basis van persoonlijke voorkeuren. We geven ons geld dus allemaal op een andere manier uit. Het is mogelijk om uw uitgaven te vergelijken met normcijfers.

Een begroting opstellen gaat eigenlijk net als de stappen 1 tot en met 8 in paragraaf 14.1. U hebt immers inzicht in uw werkelijke uitgaven. We hebben dit per maand op een rijtje gezet. Voor de komende maand kunt u deze werkelijke bedragen in de begroting opnemen. Het mooie van een begroting is dat u ook de bedragen bij kunt stellen. Dit laatste is vooral aan te raden voor mensen die met hun inkomen net uitkomen of een tekort hebben. Het bedrag opgenomen in de begroting is namelijk ook gelijk het maximumbedrag dat u uit mag geven. We gaan nu met behulp van de begroting sturen op onze uitgaven. Dit helpt ons grip te krijgen op de persoonlijke financiële situatie: we gaan plannen!

Voorbeeld
Wim en Joke komen na het invullen van de stappen 1 tot en met 8 precies uit met hun inkomen. Hun uitgaven zijn in overeenstemming met hun inkomsten. Toch zijn ze niet tevreden: ze willen graag wat geld opzijzetten. Omdat ze allebei een redelijk inkomen hebben, zou dit mogelijk moeten zijn. In de begroting nemen ze nu ‘keihard’ op dat ze € 200 per maand willen sparen. Omdat hun inkomen de maand erop niet meer € 200 stijgt, zullen ze moeten besparen. Ze hanteren de ‘kaasschaafmethode’: op alle kostenposten willen ze ongeveer 6% besparen. De begroting van Wim en Joke, afgezet tegen de werkelijke kosten van de maand ervoor, ziet er dan als volgt uit:

We zien nu dat Wim en Joke € 200 in hun begroting hebben meegenomen. Daarnaast hebben ze in de begroting van alle kosten gemiddeld ongeveer 6% af gehaald. Voor alle uitgaven willen ze dus de komende maand 6% minder uitgeven. Als de maand voorbij is, kunnen ze de werkelijke uitgaven op een rijtje zetten en kijken of het is gelukt. Misschien kiezen ze de maand erop voor een andere besparingswijze. In dit geval zou dat mogelijk zijn, omdat de uitgaven voor bijvoorbeeld stap 3 (zorg) vaak vastliggen in de vorm van de premie: besparing is hier op korte termijn niet mogelijk. Bij stap 4 en 7 zit misschien meer ruimte.

Voorbeeld
Inge runt een eenoudergezin met twee kinderen. Ze heeft een goede baan maar heeft daarnaast ook de zorg voor haar twee kinderen. Haar werkelijke kosten en inkomsten zien er zo uit:

Inge heeft iedere maand een tekort en dit loopt iedere maand langzaam op. Ze wil echter ook per maand € 100 opzij leggen. In totaal moet ze dan € 175 per maand besparen op haar uitgaven. Inge is een doortastend type en weet waar ze op kan besparen. De boodschappen doet ze namelijk iedere dag na haar werk in een dure supermarkt. Dat is makkelijk want deze grenst aan het kantoor waar ze werkt. Vaak neemt ze ook iets lekkers mee. Inge besluit voortaan om een keer per week boodschappen te doen bij een discounter en de rest op de markt te halen. Dit vergt iets meer planning, maar dan hoeft ze op de rest van haar uitgaven, waar geen besparingen mogelijk zijn of die belangrijk voor Inge zijn, niet te bezuinigen. De begroting van Inge afgezet tegen de werkelijke kosten van de maand ervoor ziet er dan als volgt uit:

We zien nu dat Inge de begroting op één punt heeft aangepast en de andere categorieën met rust laat. Als het haar lukt de kosten voor het huishouden op € 825 per maand te houden, is Inge erin geslaagd haar maandelijkse tekort weg te werken. Daarnaast houdt ze nog € 100 per maand over.

Bovengenoemde voorbeelden vormen slechts een greep uit een heel scala. Voor ieder van ons gelden andere inkomsten- en uitgavenplaatjes. Wat wel overeenkomt, is dat we kunnen sturen op onze uitgaven: we kunnen onze uitgaven vanuit de werkelijke situatie aanpassen in een begroting om op die manier de gewenste situatie te bereiken.

Als u deze stappen iedere maand doet en de begroting aanpast voor de volgende maand, zult u zien dat het resultaat oplevert. Dankzij het inzicht in werkelijke kosten, het begroten en iedere keer aanpassen aan uw wensen wordt persoonlijke financiële planning niet alleen onmisbaar, het wordt ook een leuke sport. Het resultaat is een blijvende controle op uw financiën!