Inleiding

Leuk dat je een proefles hebt aangevraagd! Met deze proefles krijg je een indruk van de opleiding MBO Apothekersassistent. Je krijgt inzicht in de lesstof. Tijdens het lezen van de lesstof kun je jezelf testen door vragen te beantwoorden.

1 De eerste uitgifte

ledere medicatie die een cliënt voor het eerst gaat gebruiken (of allang niet meer heeft gebruikt) noemen we een eerste uitgifte. Hier krijgt u de kans om uw deskundigheid te tonen en ervoor te zorgen dat de gebruiker het middel op de juiste wijze gaat gebruiken. Ook moet de gebruiker in ieder geval weten wat de eventuele mogelijke bijwerkingen zijn. Iedere apotheek heeft haar eigen afspraken als het gaat over de informatieverstrekking.

Deze moeten minimaal voldoen aan de Wet op de Geneeskundige Behandelingsovereenkomst (WGBO) en de afspraken zoals ze omschreven zijn in het kwaliteitszorgsysteem. In dit kwaliteitszorgsysteem staan onder andere de Nederlandse apotheek normen (NAN), afspraken waar iedere apotheek zich aan dient te behouden. Daarnaast zijn er diverse systemen met verschillende soorten extra bijsluiters. Al deze afspraken zijn essentieel voor een goede advisering.

2 WGBO en NAN in de dagelijkse praktijk

Op 1 juli 2007 is een nieuwe Geneesmiddelenwet en een wetswijziging van het Burgerlijk Wetboek in werking getreden. Hieronder volgen enkele onderdelen die van belang zijn voor de eerste uitgifte.

1. Apotheker als behandelaar
Als apotheker en cliënt een overeenkomst hebben gesloten voor een behandeling met een geneesmiddel, dan wordt de apotheker behandelaar en begeleidt hij de cliënt op het gebied van farmacotherapie. Dat betekent dat uw verantwoordelijkheid bij de aflevering en behandeling van een eerste uitgifte erg groot is.

2. Privacy
De privacy van de cliënt staat buiten iedere discussie. In de praktijk betekent dit echter een constant alert zijn op waar u wat bespreekt. Vroeger zag je vaak een rode streep op de vloer, op ongeveer twee meter afstand van de balie. Vaak stond er bij die streep een mededeling: 'onze cliënten hebben rechtop privacy'. Op zich is dit een aardige eerste stap om te voorkomen dat iemand letterlijk over de schouder meekijkt. Maar dat wil niet zeggen dat alles wat u bespreekt, nu ook buiten gehoorafstand is.

U zult dus altijd alert moeten zijn en met gezond verstand de keuze moeten maken of u het gesprek aan de balie gaat voeren (afhankelijk van het onderwerp en eventueel andere aanwezigen) of dat u met de cliënt naar de spreekruimte gaat. Ook uw stemgebruik is zeer bepalend. Als u het volume van uw stem iets wilt verminderen, helpt het vaak al als u iets voorover buigt richting cliënt. Deze buigt zich dan meestal ook iets naar voren, waardoor het gesprek zonder hoog stemvolume gevoerd kan worden.

3. Begrijpelijke informatie
De cliënt heeft recht op begrijpelijke informatie. Dit klinkt zo eenvoudig, maar is in de praktijk vaak een valkuil. Wie bepaalt wat begrijpelijk is? Als iemand knikt, heeft hij het dan begrepen of is de persoon enkel en alleen maar beleefd? U moet dus niet alleen begrijpelijke taal spreken, maar ook uw informatie afstemmen op uw cliënt. Hier is weer het GBV, het gezond boerenverstand van belang: begrijpt iemand dat de neusspray voor de oorklachten bedoeld zijn en gaat deze persoon ze goed gebruiken? Soms hoor ik in de praktijk een assistente luid spreken tegen een allochtoon die de Nederlandse taal niet of nauwelijks beheerst. Het is een klassieker, maar als iemand iets niet begrijpt, helpt het niet als u luider gaat spreken. Het wordt zelfs gênant.

4. Aflevering aan de juiste persoon
U moet weten dat diegene aan wie u de medicatie verstrekt, officieel ook diegene is voor wie de medicatie bedoeld is. Natuurlijk kan dat ook een familielid, buurman/vrouw of verpleeghulp zijn. In de praktijk is het lastig om te beoordelen of het wel de juiste persoon is. U kunt niet alle gezichten onthouden van zowel uw cliënten als mensen uit hun omgeving. Ook hier is het GBV (gezond boerenverstand) van toepassing.

We kunnen er redelijkerwijs van uit gaan dat niemand zomaar iemands plastabletten komt ophalen. Dat zou wel kunnen bij medicatie die verslavend kan zijn of een hoge handelswaarde vertegenwoordigt. Als u het niet vertrouwt dat iemand de medicijnen komt ophalen voor een ander, mag u de cliënt gerust eerst opbellen om te vragen of het in orde is. Als de cliënt niet te bereiken is mag u de persoon aan de balie vragen of hij zich kan legitimeren. Bij twijfel overlegt u altijd met uw apotheker en samen wordt beslist of er wel of niet tot aflevering wordt gegaan.

Als u belt naar de bank of een andere grote instelling, moet er ook altijd gecontroleerd worden of u de 'juiste persoon' bent. De medewerker stelt u dan zogenaamde controlevragen, bijvoorbeeld over uw geboortedatum. Bij een hapering kan dat een signaal zijn dat het niet om de juiste persoon gaat, en afhankelijk van de vraag gaat de medewerker zeer voorzichtig om met de te verstrekken informatie. Het is en blijft een strijd tussen klantgerichtheid en privacybescherming.

5. Nieuwe cliënten
Het volgende item heeft uiteraard te maken met het beleid van de apotheek waar u werkzaam bent. Als iemand zich als nieuwe cliënt wil registreren, is het wel prettig om daar even kort de tijd voor te nemen. U kunt dit zien als een soort intakegesprek, waarbij de nieuwe cliënt uitleg krijgt over hoe alles is georganiseerd in uw apotheek. Denk daarbij aan uitleg over de medicatiebewaking en hoe belangrijk het is om alle gegevens van de cliënt volledig en juist te hebben.

Ook kan gesproken worden over de manier waarop er met de privacy van de cliënt wordt omgegaan. Daarnaast zegt u dat de cliënt bij vragen altijd mag langskomen of bellen. Een dergelijk intakegesprek heeft als voordeel dat de cliënt zich snel thuis voelt en zijn apotheek zal zien als daadwerkelijk ondersteunende organisatie, en niet alleen maar als de locatie waar men de geneesmiddelen kan komen ophalen.

3 Basisvaardigheden bij een eerste uitgifte

Zoals al eerder is vermeld, zijn de afspraken die in uw apotheek gemaakt zijn over de aflevering, bindend. De volgende tips zijn een hulpmiddel om de meeste van die afspraken wat eenvoudiger te maken.

1. Navragen of de huisarts/specialist al iets heeft uitgelegd over de medicatie
Vaak begint een eerste uitgifte meteen met een uitleg over het middel. Door juist deze vraag te stellen wordt het gesprek iets opener. De cliënt wordt nu uitgenodigd om actief deel te nemen aan het gesprek. Het zorgt er ook voor dat u niet op de automatische piloot het recept zult afhandelen. U zult moeten reageren op wat de cliënt u vertelt. Het andere voordeel van deze vraag is ook dat u het niveau van uw cliënt kunt vaststellen. In het antwoord hoort u soms dat de cliënt niet alles uit het gesprek begrepen heeft.

Een enkele keer vertelt de cliënt dat de arts alles al heeft uitgelegd. Blijf dan professioneel en controleer dat. U kunt dan bijvoorbeeld zeggen: 'Mag ik u vragen wat de arts precies over het gebruik heeft verteld? Dan kan ik kijken of ik misschien nog aanvullende tips heb.' Want soms begrijpt de cliënt uw vraag niet, of weet hij niet dat het vooral over het gebruik van de medicijnen gaat, terwijl de specialist alleen de werking heeft uitgelegd.

PRAKTIJKVOORBEELD:
Op de vraag: 'Heeft de arts u iets uitgelegd over de medicatie?' reageerde een man bijna opgelucht. Hij zei meteen: Ja, maar ik snapte iets niet, hij vertelde me dat dit middel ... '

Uw vraag sluit precies aan bij de beleving van deze cliënt. Er was hem iets onduidelijks of er was een belangrijke vraag. Nu hij deze heeft kunnen stellen, staat hij ook meer open voor de overige adviezen!

2. De behandeling met het geneesmiddel
U zult het gebruik van de medicijnen op een heldere manier moeten uitleggen. Ook dient te worden uitgelegd hoe de cliënt het medicijn het beste kan innemen. Twee hele eenvoudige stappen die vaak helaas - in de drukte - niet altijd begrijpelijk worden toegelicht. Er wordt vaak gezegd: 'Het is driemaal daags een tablet, u kunt ze het beste met een glas water innemen.' Het klinkt allemaal zo logisch dat we soms vergeten dat er op dit gebied juist de meeste misverstanden ontstaan. Als het geneesmiddel niet op de juiste manier wordt gebruikt, dan is de kans vrij groot dat de behandeling niet aanslaat. De cliënt zal teruggaan naar de arts en vertellen dat het voorgeschreven middel niet werkt. Menig arts zal niet navragen of de persoon het middel wel op de juiste wijze heeft ingenomen.

Het is dus essentieel voor de informatieoverdracht dat de toelichting op het medicijngebruik door de assistente helder en duidelijk is. Zeg dus niet: 'Driemaal daags', maar 'Deze medicijnen moet u drie keer op een dag innemen. Ze werken ongeveer acht uur, dus kunt u de eerste tablet het beste 's morgens innemen, de tweede rond een uur of twee en de laatste rond tien uur 's avonds.

Zeg dus ook niet: 'Dun aanbrengen', maar 'Deze zalf moet u dun op de plekken smeren. Want het heeft geen zin als de zalf er heel dik op zit, de wond geneest dan niet sneller, maar u heeft wel meer vette zalf op uw arm.'

Daarnaast moet u ook goed nadenken wat de gevolgen zijn voor het leven van de cliënt. Plastabletten zijn een goed voorbeeld. Daarbij wordt vaak eenvoudig het advies gegeven, dat de tabletten 's morgens ingenomen dienen te worden. Het argument daarvoor is immers dat de cliënt anders 's nachts uit bed moet om naar het toilet te gaan.